Zagadnienia dotyczące wspólnotowej koordynacji
systemów zabezpieczenia społecznego budzą w praktyce wiele problemów, mają
jednak ogromne znaczenie w związku ze swobodą przepływu osób.
Celem przepisów koordynujących było i jest
zagwarantowanie we Wspólnocie równego traktowania zainteresowanych osób na
podstawie różnych ustawodawstw krajowych. Ogólna zasada równego traktowania ma
szczególne znaczenie dla pracowników, którzy nie mają miejsca zamieszkania w
Państwie Członkowskim ich zatrudnienia, włącznie z pracownikami
przygranicznymi.
Zasada traktowania
pewnych okoliczności lub wydarzeń mających miejsce na terytorium innego Państwa
Członkowskiego tak, jak gdyby miały one miejsce na terytorium Państwa
Członkowskiego, którego ustawodawstwo ma w danej sytuacji zastosowanie, nie
może kolidować z zasadą sumowania okresów ubezpieczenia, zatrudnienia, pracy na
własny rachunek lub zamieszkania spełnionych na podstawie ustawodawstwa innego
Państwa Członkowskiego, z okresami spełnionymi na podstawie ustawodawstwa
właściwego Państwa Członkowskiego. Okresy spełnione na podstawie ustawodawstwa
innego Państwa Członkowskiego powinny wobec tego być brane pod uwagę wyłącznie
przy zastosowaniu zasady sumowania okresów.
Należy jednak
pamiętać, ż uwzględnianie okoliczności mających miejsce w Państwie Członkowskim
nie może sprawiać, że właściwym dla nich stanie się inne Państwo Członkowskie,
ani że będzie się do nich stosować jego ustawodawstwo.
Zasady koordynacji
muszą jednak gwarantować, że osoby przemieszczające się we Wspólnocie, osoby
pozostające na ich utrzymaniu i osoby pozostałe przy życiu zachowują prawa i
korzyści już nabyte i te, które są w trakcie nabywania. Cele te są osiągane
przede wszystkim poprzez sumowanie wszystkich okresów branych pod uwagę na
podstawie ustawodawstw różnych krajów w celu nabycia i zachowania prawa do
świadczeń i w celu obliczania wysokości świadczeń.
Główną zasadą jest
poddanie osób przemieszczających się we Wspólnocie systemem zabezpieczenia
społecznego tylko jednego Państwa Członkowskiego, a to w celu uniknięcia zbiegu
przepisów ustawodawstw krajowych oraz komplikacji, które mogłyby z tego
wynikać.
Osoby, do których stosuje się rozporządzenie nr
883/2004, podlegają ustawodawstwu tylko jednego państwa członkowskiego,
natomiast osoba wykonująca w państwie członkowskim pracę najemną lub pracę na
własny rachunek podlega ustawodawstwu tego państwa członkowskiego. Dwie główne
zasady koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego to zasada podlegania
jednemu ustawodawstwu oraz zasada podlegania ustawodawstwu miejsca wykonywania
pracy. Wyjątek od drugiej z tych zasad przewiduje, że pracownik podlega
ustawodawstwu państwa, w którym pracodawca oddelegowujący prowadzi normalną
działalność, pod warunkiem że przewidywany czas takiej pracy nie przekracza 24
miesięcy i że osoba ta nie jest wysłana w celu zastąpienia innej delegowanej
osoby. Z kolei osoba wykonująca działalność jako pracownik najemny w państwie
członkowskim w imieniu pracodawcy, który normalnie prowadzi tam swoją
działalność, a która jest delegowana przez tego pracodawcę do innego państwa
członkowskiego, oznacza także osobę zatrudnioną w celu delegowania jej do
innego państwa członkowskiego, przy uwzględnieniu warunku, że osoba ta
bezpośrednio przed rozpoczęciem zatrudnienia podlegała już ustawodawstwu
państwa członkowskiego, w którym siedzibę ma jej pracodawca.
Sąd Najwyższy w dotychczasowym orzecznictwie
utożsamiał podleganie ustawodawstwu państwa wysyłającego z istnieniem tytułu do
objęcia ubezpieczeniem społecznym lub zdrowotnym. Pogląd ten nie znalazł
akceptacji Trybunału Sprawiedliwości, który w wyroku C-451/17, Walltopia 4 , podkreślił, że przepisy rozporządzenia należy
interpretować w ten sposób, że pracownika zatrudnionego w celu oddelegowania do
innego państwa członkowskiego należy uznać za osobę, która bezpośrednio przed
rozpoczęciem zatrudnienia podlega już ustawodawstwu państwa członkowskiego, w
którym siedzibę ma jej pracodawca, nawet jeśli pracownik ten nie miał statusu
osoby ubezpieczonej na podstawie ustawodawstwa tego państwa członkowskiego
bezpośrednio przed rozpoczęciem zatrudnienia, o ile w tym momencie pracownik
miał miejsce zamieszkania we wspomnianym państwie członkowskim, czego ustalenie
należy do sądu odsyłającego. Trybunał Sprawiedliwości wyjaśnił ponadto, że
przepisy rozporządzenia nr 883/2004, mają
jedynie na celu określenie ustawodawstwa krajowego mającego zastosowanie do
osób objętych zakresem zastosowania tego rozporządzenia. Nie służą zaś
ustaleniu warunków, od których zależy istnienie uprawnienia lub obowiązku
przystąpienia do systemu zabezpieczenia społecznego lub do takiego czy innego
działu tego systemu. Uznał zatem, że podlegania ustawodawstwu państwa
członkowskiego nie należy wiązać ze spełnieniem warunków do objęcia jednym z
tytułów funkcjonujących w krajowym systemie zabezpieczenia społecznego. Pojęcie
to musi być wykładane w oparciu o przepisy koordynacyjne, z uwzględnieniem, że
każda inna osoba, do której nie mają zastosowania przepisy rozporządzenia nr
883/2004, podlega ustawodawstwu państwa członkowskiego, w którym ma miejsce
zamieszkania, bez uszczerbku dla innych przepisów wspomnianego rozporządzenia,
gwarantujących jej świadczenia na podstawie ustawodawstwa jednego lub kilku
innych państw członkowskich.